ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Με καρδιά γεμάτη ευλάβεια και ελπίδα θερμή ας στρέψουμε τη ματιά κατά το μέγα φως που υψώνεται από την ταπεινή φάτνη, όπου συντελείται το βαθύ μυστήριο της ενανθρώπησης του Θεού. Είναι το μυστήριο της απεριόριστης αγάπης στον άνθρωπο. Μέσα σε μια σπηλιά ντύνεται ο Παντοδύναμος την ανθρώπινη σάρκα, για να θυμίσει στην ανθρωπότητα το αθώο ξεκίνημα των πρωτοπλάστων. Τα άχυρα της τροφής και της στρωμνής των ζώων παίρνει για πορφύρα Του ο βασιλιάς του κόσμου. Και τα σουραύλια των τσοπάνηδων είναι η μουσική που διαλαλεί τον ερχομό Του. Έρχεται ανάμεσα στους ποιμένες, γιατί και Αυτός ένας ποιμένας είναι - ποιμένας ψυχών - που θα αφήσει το ποίμνιο, για να τρέξει να φέρει στην ολόθερμη αγκαλιά Του το «απολωλός πρόβατο». Γιατί έρχεται να γλιτώσει τον άνθρωπο με τη μετάνοια, την αγάπη και τη συγχώρεση.
«Από όλους εμάς σε όλους εσάς.
Γνήσια, αληθινά, ανθρώπινα,
Ελληνικά Χριστούγεννα.
Ευλογημένη και καρποφόρα χρονιά.»
Η σύνταξη
Χριστουγεννιάτικα .........................
- Μέσα στη φάτνη γεννήθηκε ο Υιός του Θεού
- Το έθιμο του χριστουγεννιάτικου
- Ήθη και έθιμα των Χριστουγέννων
- Μια «γεύση» από Χριστούγεννα στον υπόλοιπο κόσμο
- Τι θα γινόταν αν ο Χριστός γεννιόταν σήμερα
Πρωτοχρονιάτικα .........................
Των Φώτων ...............
Ψυχαγωγία ....................
- Συνταγές
Συμμετείχαν οι μαθητές:
Αλαγκάο Μίελ-Ζάνρι
Βασιλάκη Γεωργία
Βερμέζ Κων/νος
Γάλλου Ελένη
Γιαννακόπουλος Άγγελος
Γκικόκα Μαριόλα
Γκούμα Μαρία
Γκώρου Γεωργία
Διακουμή Παναγιώτα
Ζιάγκας Αθανάσιος
Κοκκινέλη Λευκοθέα
Κόρδα Δήμητρα
Μήτση Μαρία
Μούτσιου Ευγενία
Τάκης Αλέξανδρος
Τσουμάνη Μαρία-Ελένη
Στην πληκτρολόγηση των κειμένων βοήθησαν οι μαθητές : Γιάννη Χριστίνα και Σελμάνι Τζίνο.
Επιμέλεια ύλης: κ. Οικονόμου Ευσταθία
Υπεύθυνος έκδοσης: κ. Γιάννης Σιδερής
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ
Ούτε κατάλαβα πότε πέρασε ο καιρός. Όλα γύρω θυμίζουν πως έφτασαν τα Χριστούγεννα, η μεγάλη γιορτή της αγάπης, της αδελφοσύνης, της ειρήνης.
Ήδη στην τάξη μου στολίσαμε το χριστουγεννιάτικο δένδρο με πολλά λαμπάκια και στολίδια που φέραμε από το σπίτι μας. Στην κορυφή του βάλαμε ένα αστέρι που μοιάζει πολύ μ’ εκείνο της Βηθλεέμ.
Αλλά κι εκτός απ’ το σχολείο η ατμόσφαιρα είναι παντού γιορτινή! Οι δρόμοι, οι πλατείες, τα μπαλκόνια των σπιτιών, είναι στολισμένα με πολύχρωμα φωτάκια. Επίσης οι βιτρίνες των καταστημάτων είναι κι αυτές στολισμένες με Άγιους Βασίληδες και χριστουγεννιάτικα δένδρα.
Ακόμα και στο σπίτι επικρατεί μια αναστάτωση! Η μαμά συμμαζεύει και ετοιμάζει τα μελομακάρονα και κουραμπιέδες. Στη γωνία στέκει το επιβλητικό δένδρο μας. Μου αρέσει πολύ να κάθομαι με το γατάκι μου και να χαζεύουμε για ώρες τις πολύχρωμες μπάλες και τα φωτάκια του!
Όσο περνούν οι μέρες, η κίνηση στους δρόμους μεγαλώνει. Οι πιο πολλοί άνθρωποι τρέχουν να κάνουν τ’ απαραίτητα ψώνια για τις γιορτές. Δεν ξεχνούν, φυσικά, τα δώρα για τους αγαπημένους τους.
Ελπίζω τα Χριστούγεννα να φέρουν υγεία κι ευτυχία σε όλο τον κόσμο!
Ευγενία Μούτσιου
Τελειώνει κι αυτός ο χρόνος. Η μεγαλύτερη γιορτή έρχεται, τα Χριστούγεννα.
Αχ, η πιο όμορφη, λαμπρή και χαρούμενη γιορτή έρχεται. Στον κόσμο επικρατεί αναστάτωση. Μικροί και μεγάλοι στους δρόμους ψάχνουν κα κάνουν σχέδια για το τι δώρα θα κάνουν φέτος.
Οι μικροί κάνουν σχέδια για το δώρα να ζητήσουν. Αλλά είναι κι άλλη η χαρά για τα παιδιά: τα χριστουγεννιάτικα και τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα!! Αντίθετα οι μεγάλοι σκέφτονται, όπως και κάθε χρονιά, τα έξοδα που θα κάνουν για τα δώρα και το χριστουγεννιάτικο τραπέζι…. και τους πιάνει το κεφάλι τους.
Οι καταστηματάρχες κι οι ιδιοκτήτες των παιχνιδάδικων θα πετάξουν απ΄ τη χαρά τους και θα έχουν ένα χαμόγελο μέχρι τα’ αυτιά αφού και φέτος θα τα κονομήσουν.
Όλα αυτά όμως δεν έχουν καμιά σημασία μπροστά στο μεγαλείο αυτής της λαμπερής θεϊκής γιορτής. Με τη χαρά των ανθρώπων και το χαμόγελο των παιδιών. Τίποτα καλύτερο δεν υπάρχει στον κόσμο απ’ το χαμόγελο των αθώων αυτών ψυχών.
Πάντως για άλλη μια φορά την προσοχή των ανθρώπων θα τραβήξουν οι στολισμένες πλατείες και οι χώροι ψυχαγωγίας, οι οποίοι στις γιορτές θα είναι ασφυκτικά γεμάτοι. Τα σπίτια θα είναι και φέτος στολισμένα με λογιών λογιών στολίδια, πολύχρωμα λαμπάκια και δένδρα.
Ας ελπίσουμε και φέτος αυτά τα Χριστούγεννα να περάσουν ήσυχα και ευτυχισμένα και οι άνθρωποι να είναι υγιείς και χαρούμενοι!!
Ζιάγκας Θανάσης
Η γιορτή της γέννησης του Χριστού. Κατά τους τέσσερις πρώτους αιώνες του χριστιανισμού τα Χριστούγεννα γιορτάζονταν μαζί με τα Θεοφάνια, επειδή δεν ήταν γνωστή η μέρα της γέννησης του Χριστού. Τα χρόνια όμως του Πάπα Ιουλίου ( 336 - 352) καθιερώθηκε η 25η Δεκεμβρίου ως επέτειος των Χριστουγέννων, επειδή διαπιστώθηκε, όπως πιστεύουν, η ακριβής ημερομηνία της απογραφής στα χρόνια του Αυγούστου. Τα στοιχεία της έρευνας αυτής συνδυάστηκαν και με διάφορο χωρία του Ευαγγελίου και επαληθεύτηκαν.
Από τη Δύση μεταδόθηκε και στην Ανατολή ο εορτασμός των Χριστουγέννων κατά την 25η Δεκεμβρίου κι έτσι με τον καιρό επικράτησε σε όλο το χριστιανικό κόσμο. Μόνο η αρμενική Εκκλησία εξακολουθεί να κρατά την παλιά παράδοση και την γιορτάσει τα Χριστούγεννα μαζί με τα Θεοφάνια
Σαράντα μέρες πριν από τα Χριστούγεννα αρχίζει η νηστεία για την υποδοχή του μεγάλου γεγονότος της χριστιανοσύνης. Κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων ακούγονται σης ορθόδοξες εκκλησίες υπέροχοι ύμνοι, που είναι έργα των φημισμένων Βυζαντινών υμνογράφων, όπως του Ρωμανού του Μελωδού, του Ιωάννη του Δαμασκηνού, του Κοσμά του επισκόπου. Υπέροχα είναι επίσης τα κάλαντα που ψάλλουν τα παιδιά κατά την παραμονή των Χριστουγέννων.
Γάλλου Ελένη
Μέσα στη φάτνη γεννήθηκε ο Υιός του Θεού
Είναι αλήθεια, το γράφει ο Λόγος του Θεού. Ο Χριστός γεννήθηκε μέσα σε μια φάτνη. «Και ενώ ήσαν εκεί, επληρώθησαν αι ημέραι του να γεννήση, και εγέννησεν τον υιόν αυτής, τον πρωτότοκον και εσπαργάνωσεν αυτόν και κατέκλινεν αυτόν εν τη φάτνη». Λουκ. β' 6. Ο πολύς κόσμος δεν έχει καταλάβει το έργο που έκανε ο Θεός, γι’ αυτό φτιάχνουν την φάτνη ωραία, την στολίζουν με τα πιο φανταχτερά χρώματα και στολίδια.
Οι ζαχαροπλάστες φτιάχνουν φάτνες γλυκό, ή ζαχαρωτά, μάλιστα βάζουν μπόλικο ροδόνερο και άλλα αρωματικά.
Η αλήθεια όμως παραμένει η ίδια. Η φάτνη ήταν το ταϊστήρι των ζώων. Η μυρωδιά μέσα στο μαντρί, το πρωτόγονο αυτό μαντρί δεν ήταν από ροδόνερο. Η αγία μητέρα του Κυρίου, η παρθένος Μαρία αναγκάστηκε να φιλοξενηθεί στο μαντρί, « διότι δεν ήτο τόπος δι' αυτούς εν τω καταλύματι » Λουκ. β' 7. Δεν υπήρχε κατάλυμα στη Βηθλεέμ ούτε για μια γυναίκα ετοιμόγεννη. Ο συνωστισμός ήταν μεγάλος. Ο Καίσαρας Αύγουστος είχε δώσει διαταγή να γίνει απογραφή και ο καθένας ήταν υποχρεωμένος να πάει στον τόπο της καταγωγής του να απογραφή. Ο Ιωσήφ και η Μαρία ήταν από την φυλή του Ιούδα και από το γένος του Δαβίδ. Ο Δαβίδ γεννήθηκε και μεγάλωσε στην βηθλεέμ σαν τσομπάνης. Η διαταγή του Καίσαρα συνετέλεσε να εκπληρωθεί η προφητεία για τον Ιησού Χριστό και ειδικά για τον τόπο της γέννησης του. «Και συ Βηθλεέμ γη Ιούδα, δεν είσαι ουδόλως ελαχίστη μεταξύ των ηγεμόνων του Ιούδα, διότι εκ σου θέλει εξέλθει ηγούμενος όστις θέλει ποιμάνει τον λαόν μου Ισραήλ.» Μιχαίας ε' 2.
Σε άλλη περίπτωση θα ήταν αδιανόητο για τον Ιωσήφ και για την Μαρία να ξεκινήσουν ταξίδι 150 χιλιομέτρων, από Ναζαρέτ μέχρι Βηθλεέμ και μάλιστα με την Μαρία στις τελευταίες ημέρες της εγκυμοσύνης της. Τελικά γέννησε μέσα σ' ένα μαντρί τον Υιόν του Θεού. Το γεγονός αυτό ο Άγγελος το δίνει σαν σημείο στους ποιμένες που έβοσκαν τα πρόβατά τους στους αγρούς, εκείνη την νύκτα. «Μη φοβήσθε, διότι ιδού ευαγγελίζομαι εις εσάς χαράν μεγάλην, ήτις θέλει είσθαι εις πάντα τον λαόν. Διότι σήμερον εγεννήθη εις εσάς, εν πόλη Δαβίδ σωτήρ, όστις είναι Χριστός Κύριος. Και τούτο θέλει είσθαι το σημείον εις εσάς, θέλετε ευρείν βρέφος εσπαργανωμένον κείμενον εν τη φάτνη.» Λουκ. β' 10-13. Ήταν σημείο γιατί στο μαντρί γεννιούνται μόνο πρόβατα. Όμως γεννήθηκε και ο Υιός του Θεού.
Αν ο Χριστός, που ήλθε ειδικά από τον ουρανό να βρει τον άνθρωπο και να τον σώσει, γεννιόταν σ' ένα αρχοντικό σπίτι ή βασιλικό παλάτι, πώς θα τον βρίσκαν οι τσοπάνηδες ή καλύτερα να πούμε πώς να τον επισκεπτόντουσαν, να τον δουν, να τον προσκυνήσουν και να διηγηθούν την επίσκεψη του αγγέλου και της ουράνιας αγγελικής στρατιάς; Ποιος θα επέτρεπε σε μερικούς κακοντυμένους και αγράμματους τσοπαναραίους να μπουν και να πλησιάσουν το αρχοντόπουλο;
Αλλά ο Χριστός δεν νοιάζεται για το ντύσιμο του ανθρώπου, ούτε για την μόρφωση του, ούτε για την κοινωνική του θέση, ούτε για τα λεφτά του. Τα αγνοεί όλα. Τα περιφρονεί τελείως. Τον ενδιαφέρει ο άνθρωπος. Η ψυχή και το σώμα του ανθρώπου. Την ψυχή τη σώζει και τη λυτρώνει, τη γεμίζει αγάπη χαρά και ειρήνη. Το σώμα το μετατρέπει σε ναό του θεού όταν έρχεται το Άγιο Πνεύμα και και κατοικεί μέσα στον πιστό. Τι να τις κάνω τις κοινωνικές θέσεις και τα πλούτη, όταν έχω άγχος, φοβία και δεν μπορώ να κοιμηθώ στα μαλακά κρεβάτια και στις κλιματιζόμενες κρεβατοκάμαρες; Προτιμότερο δεν είναι να έχουμε το Χριστό στη φάτνη της καρδιάς μας και ζωή ωραία, γεμάτη ευλογία και ειρήνη; Ας κάνουμε λοιπόν φάτνη την καρδιά μας και ας καλέσουμε τον Χριστή να γεννηθεί μέσα! Μη τον κλείσουμε έξω, αλλά να βρει τόπο μέσα μας, και τότε θα γνωρίσουμε πραγματικά ότι ο Χριστός κατέβηκε από τον ουρανό στη γη, για να μας σώσει και να μας χαρίσει αιώνια ζωή. Είναι στο χέρι μας να γιορτάσουμε πραγματικά, αληθινά ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ.
Άγγελος Γιαννακόπουλος
Οι τρεις Μάγοι οδηγούμενοι από
« άστρον λαμπερόν », ξεκίνησαν από χώρες μακρινές, για να πάνε να προσκυνήσουν το Χριστό, που γεννήθηκε στη φάτνη της Βηθλεέμ, και να του προσφέρουν τη λατρεία και τα δώρα τους.
Τον πρώτο τον έλεγαν Μελχιόρ και ήταν ένας γέρος με άσπρα μακριά
μαλλιά και γένια. Πρόσφερε στο νεογέννητο χρυσάφι, σύμβολο βασιλείας.
Ο δεύτερος λεγόταν Γασπάρ. Ήταν ένας ξανθός νέος. Το δώρο του ήταν λιβάνι, που σήμαινε oτι ο Ιησούς ήταν θεός.
Ο τρίτος, ο Βαλτάσαρ, ήταν ένας άντρας σοβαρός και προσέφερε σμύρνα, σημάδι πως ο γιος του θεού, έμελλε να πεθάνει.
Σε αντάλλαγμα αυτών των δώρων, οι Μάγοι έλαβαν ένα από τα σπάργανα του Χριστού, που τους έδωσε η Παναγία, για να τους χρησιμεύει κάθε φορά που θα ήθελαν να αποδείξουν την αλήθεια των
όσων είδαν.
Όταν κάποτε οι Αιγύπτιοι αμφισβήτησαν την ειλικρίνεια των λόγων των Μάγων, εκείνοι τους πρότειναν ένα μέσο δοκιμασίας:
Άναψαν μια μεγάλη φωτιά όπου οι άπιστοι έριξαν τα ιερά τους βιβλία, τα
οποία κάηκαν αμέσως. Μετά, όταν έριξαν οι Μάγοι το σπάργανο του Χριστού, το είδαν να σηκώνεται ανάλαφρα πάνω στις φλόγες και μετά το σβήσιμο της φωτιάς,
να βρίσκεται ανέπαφο πάνω στη στάχτη.
Κόρδα Δήμητρα
Το δέντρο υπήρχε και ως σύμβολο σ' όλο τον αρχαίο πολιτισμένο κόσμο. Φυσικό και στούς αρχαίους 'Έλληνες.
Στην αρχαιότητα λοιπόν στόλιζαν αειθαλή δέντρο με αναμμένα κεράκια την 25η του Δεκέμβρη γιορτάζοντας τη γιορτή του ήλιου (του Mίθρα, Πέρση Θεού ή άλλων παρόμοιων θεών, σε διάφορους λαούς). Αυτό συμβόλιζε την ένωση Άδη - Ουρανού και Γης. Οι ρίζες του συμβόλιζαν τον Άδη. Ο κορμός τη γη και τα κλαδιά του προς τα πάνω, τον ουρανό. Τα φώτα συμβολίζουν τον σκοτεινό Άδη αλλά και το φως του Ηλίου στη γη, που φωτίζει τον κόσμο. Γενικά δε, στον αρχαίο κόσμο το δέντρο αυτό συμβόλιζε τη ζωή. Γι’ αυτό το έλεγαν «το δέντρο της ζωής».
Στα νεότερα χρόνια το έθιμο αυτό μεταφέρθηκε από τους Βαυαρούς (Όθωνα) στην Ελλάδα και αντικατέστησε το πλοίο (του Αγίου Νικολάου), που και αυτό ήταν ανεπτυγμένο έθιμο στη Δύση, αλλά με ρίζες ανατολικές. Πολλές ρίζες ηθών και εθίμων είναι ανατολικοδυτικές. Αυτό δείχνει την ενότητα που υπήρχε κάποτε στον πολιτισμό της ανθρωπότητας.
Κων/νος Βερμέζ
Το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου
Είναι γνωστό, πως το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου δεν είναι ελληνικό. Πριν από το 1833 κανείς στην Ελλάδα δεν το γνώριζε. Το πρωτοσυναντάμε στα ανάκτορα του Όθωνα, πρώτα στο Ναύπλιο και ύστερα στην Αθήνα. Είναι γερμανικό και σκανδιναβικό έθιμο και από εκείνους τους λαούς το έμαθαν άλλες χώρες. Στους Ευρωπαϊκούς λαούς το έθιμο κυκλοφόρησε γρήγορα, ενώ σε εμάς, μόνο ύστερα οπό τον πόλεμο του 1940. Η πρώτη χρήση του χριστουγεννιάτικου δέντρου, ως διακοσμητικού στοιχείου ήταν συμβολική. Δεντράκι, ολόκληρο με τις ρίζες του, έπρεπε να βγει και να στηθεί. Συμβόλιζε, έτσι, την αναβλάστηση και την καινούρια ζωή. Ήταν μια ελπίδα μέσα στην νέκρωση που φέρνει στην φύση ο χειμώνας. Το δέντρο αυτό έπρεπε να είναι καταπράσινο, αειθαλές και με ζωηρό και πυκνό φύλλωμα. Στις γερμανικές και βόρειες χώρες τέτοια δέντρα ήταν το έλατο και η κουκουναριά. Πάνω στα δεντράκια αυτά κρεμούσαν καρπούς όπως μήλα, καρύδια, αμύγδαλα και καλαθάκια με πολλών ειδών λιχουδιές. Ανάμεσα σε όλο αυτά έβαζαν και ζαχαρωτά, κρεμούσαν κοσμήματα, άναβαν κεριά και γέμιζαν τις ρίζες τους με δώρα, που θα τα μοίραζαν στα παιδιά.
Στη συνέχεια, εγκαταλείφθηκε το ολόρριζο δέντρο και πλέον και σαν «δέντρα» στήνονταν κορφές και κλαδιά. Έτσι, το έλατο με το πυραμιδωτά κλαδιά του κρίθηκε το πιο κατάλληλο να παραστήσει το «δέντρο» που προτιμήθηκε.
Στην Ελλάδα, οποιοδήποτε αειθαλές κλαδί του ελληνικού δάσους μπορεί να φτιάξει για του Έλληνες το «δέντρο» της μεγάλης γιορτής. Άλλωστε αυτό δεν είναι κάτι καινούριο. Το στόλισμα του σπιτιού με μυρτιές και άλλες αειθαλείς πρασινάδες τις μέρες αυτές είναι παλιό έθιμο, το οποίο συμβολίζει την επιθυμία για κάτι πράσινο και ζωντανό την περίοδο αυτή της ξεραμένης φύσης.
Στόλισμα γιο τις πρασινάδες αυτές είναι οι ελληνικοί καρποί: μήλα, πορτοκάλια, μανταρίνια, κυδώνια, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα κ.α.
Σήμερα, βέβαια, ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου έχει αλλάξει πολύ και έχει προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της εποχής. Έχει αστικοποιηθεί, όπως άλλωστε και τα περισσότερα έθιμα. Το χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι γεμάτο με πολύχρωμα στολίδια του εμπορίου, λαμπάκια και γιρλάντες. Δεν θα ήταν πολύ όμορφο, όμως, κάθε γονιός να φτιάξει στο σπίτι μια καταπράσινη γωνία με μυρτιές και κουμαρόκλαδα και να την στολίσει με καρπούς και να προσθέσει και στολίδια και φωτάκια; Τι πιο ωραίο από το να μεγαλώνεις τα παιδιά σου, μαθαίνοντάς τους τα έθιμα του τόπου τους!
Τάκης Αλέξανδρος
Για την ιστορία και την προέλευση του εθίμου του χριστουγεννιάτικου δέντρου υπάρχουν πολλές εκδοχές. Λένε πως η ιστορία του αρχίζει το 16ο αιώνα στην Ολλανδία. Το επινόησε ο Λούθηρος.
Αυτός ένα Χριστουγεννιάτικο απόγευμα, βγήκε για έναν περίπατο στο δάσος με τα έλατα του χωριού του. Μαγεμένος από την ομορφιά των χιονισμένων ελάτων παρέμεινε στο δάσος ώσπου νύχτωσε. Εκείνη τη στιγμή πρόβαλλαν στον ουρανό τα φωτεινά αστέρια.
Ο Λούθηρος γοητευμένος από το θέαμα που παρουσίαζε ο συνδυασμός των χιονισμένων ελάτων και των αστεριών που πλαισίωναν τα έλατα σα μικρά λαμπάκια, ενθουσιάστηκε. Τότε του γεννήθηκε η επιθυμία να μεταφέρει τη μαγεία του χιονισμένου δέντρου του δάσους στο σπίτι του.
Κόρδα Δήμητρα
H γιορτή των Χριστουγέννων είναι η μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης. Τα Χριστούγεννα μαζί με την Πρωτοχρονιά και τα Φώτα αποτελούν το Δωδεκαήμερο(25/12- 6/1). Κατά την διάρκεια του Δωδεκαημέρου, ειδωλολατρικά και χριστιανικά έθιμα συναντιούνται και συνυπάρχουν αρμονικά και ειρηνικά. Η τέλεση τους γίνεται με παραδοσιακή ένταση.
Τα έθιμα του Δωδεκαημέρου ανήκουν στην κατηγορία των «διαβατηρίων» εθίμων.
Κατά τους πρώτους αιώνες, Χριστούγεννα, Φώτα και Πρωτοχρονιά γιορτάζονταν μαζί στις 6 Ιανουαρίου, σε αντίθεση με τους ειδωλολάτρες, που το έτος τους ξεκινούσε την 1η Ιανουαρίου με τις ειδωλολατρικές τους εορτές. Στα μέσα του 4ου αιώνα μ.Χ. οι Χριστιανοί «'υιοθέτησαν» την ειδωλολατρική Πρωτοχρονιά( 1η Ιανουαρίου), αφού όμως της έδωσαν πρώτα χριστιανικό περιεχόμενο, αυτό της περιτομής του Χριστού με γέννηση ( 25η Δεκεμβρίου) και Φώτα ( 6η Ιανουαρίου).
Τα χριστουγεννιάτικα έθιμα είναι κατεξοχήν «εστιακά» γιατί ο χώρος στον οποίο πραγματοποιούνται είναι η εστία. Η εστία διατηρεί τόσο την έννοια της φωτιάς και του τζακιού, όσο και την γενικότερη έννοια του σπιτιού, αφού τα έθιμα σχετίζονται με την οικογένεια και τις προσδοκίες της για υγεία, ευτυχία, ευτεκνία κ.α.
Κύριο στοιχείο των εθίμων των Χριστουγέννων είναι επίσης το αναγεννησιακό, που βρίσκεται και στην ίδια την γιορτή της γέννησης του Θείου Βρέφους - Χριστού.
Πρωταγωνιστικό πρόσωπο, το οποίο ενώνει όλες τις εθιμικές ενέργειες των Χριστουγέννων και είναι υπεύθυνο για αυτές είναι η γυναίκα.
¾¾
Οι εορταστικές ενέργειες των Χριστουγέννων αφορούν τους εξής τομείς:
-Στην Εστία. Κύριο μέλημα είναι να διατηρηθεί άσβεστη η φωτιά της εστίας με διάφορα κατά τόπους έθιμα όπως το πάντρεμα της φωτιάς, το χριστόξυλο κ.α.
-Στα Γεύματα. Τα γεύματα πρέπει να είναι πλουσιοπάροχα και εορταστικά ακόμα και γιο την πιο φτωχή οικογένεια.
-Στα Φαγητά. Τα φαγητά με τις κατά περιοχές ιδιαιτερότητες τους είναι συνήθως κότα βραστή, με σούπα αβγολέμονο, λαχανοντολμάδες (συμβολίζουν τα σπάργανα του Χριστού και την ευφορική πληρότητα), χοιρινό με λάχανο, πράσο ή σέλινο, πατσάς, βραστό κεφαλάκι σούπα.
Η ιερότητα του γεύματος επιβάλλει την θύμηση του φτωχού και των νεκρών με διάφορες νεκρολατρικές τροφές, μελομακάρονα κ.α.
Το χριστουγεννιάτικο τραπέζι αποτελεί, σε πολλές περιοχές, προσφορά και τιμητική πρόσκληση της Παναγίας λεχώνας σε γεύμα, για την γέννηση του Χριστού.
Το Χριστόψωμο, συνδυασμένο με την πίστη για την θεϊκή δύναμη του ψωμιού είναι ο βασικός άρτος για την γιορτή και είναι φορτισμένος με διάφορες ιδιότητες. Σε πολλές περιοχές, το χριστόψωμο συγχέεται ή και υπερισχύει και της βασιλόπιτας. Το σχήμα και η διακόσμηση του, με τον απαραίτητο φυλακτικό σταυρό, τα καθορίζει η παράδοση του κάθε τόπου καθώς και η ζωή και το επάγγελμα της κάθε οικογένειας.
-Φιλοξενία. Επικρατούν πολλά γλυκά, με συμβολικό χαρακτήρα, για την εγκάρδια προσφορά και την σπιτική αξιοπρέπεια. Συνηθισμένη είναι και η
ανταλλαγή επισκέψεων, τόσο στους εορτάζοντες όσο και με σεβαστική και
τιμητική σειρά στους μεγαλύτερους συγγενείς. Στις οικογενειακές συγκεντρώσεις δεν λείπουν οι χοροί και οι διασκεδάσεις. Σκοπός του γενικότερου πνεύματος της φιλοξενίας της ημέρας είναι η σύσφιξη των οικογενειακών δεσμών και η διατήρηση της εθιμικής πολιτισμικής μας παράδοσης.
Τάκης Αλέξανδρος
Ήθη και έθιμα των Χριστουγέννων
Τα Χριστούγεννα έφτασαν! Η πιο ωραία ημέρα του χρόνου. Τι σημαίνουν άραγε Χριστούγεννα; Χριστούγεννα σημαίνουν μέρες γιορτινές, μέρες χαράς για όλους τους ανθρώπους. Μέρες που όλοι περιμένουν με συγκίνηση και χαρά. Χριστούγεννα σημαίνουν παιδιά, οικογένεια, κάρτες και αμυγδαλόπιτες. Φιλιά κάτω από το γκυ, μουσική και σμύρνα, πουτίγκες και ζελεδάκια, γλυκίσματα και παιχνίδια, αμύγδαλα, αγγελούδια και κουλουράκια, φουσκωμένες χριστουγεννιάτικες κάλτσες και οι τρεις Μάγοι. Κούκλες, ταμπούρλα, κάλαντα, κεριά, καμπανάκια, κέικ φρούτου, χρυσάφι γιρλάντες και δώρα...............
Όμως πάνω απ' όλα, τα Χριστούγεννα σημαίνουν αγάπη. Η αγάπη που δημιούργησε η γέννηση του Ιησού Χριστού, που έρχεται κάθε χρόνο τέτοιες μέρες να μιλήσει στην ανθρωπότητα. Να πει για την ειρήνη. Να μας στείλει το μεγάλο Μήνυμα. Μαζί με τη γέννηση του Χριστού μας, ο λαός μας δημιούργησε διάφορα ήθη και έθιμα που περνούν από γενιά σε γενιά, έστω κι αν η σύγχρονη ζωή και οι νέοι τρόποι επικοινωνίας έχουν καταργήσει πολλά από αυτά. Τα έθιμα έρχονται να μας υποδείξουν ότι είναι ανθρώπινη κι αναντικατάστατη η ανάγκη να ανακτήσουμε χαμένες ή χαλαρωμένες σχέσεις με αγαπημένα μας πρόσωπα.
Στα χωριά της επαρχίας Αμαρίου, στην Κρήτη, τη νύχτα των Χριστουγέννων οι άνθρωποι έβαζαν λίγη κοινή ζύμη σε ένα πιάτο και ενώ βεγγερίζανε (ξενυχτούσαν συζητώντας) περίμεναν να ανέβει και να γίνει προζύμι. Τότε, κατά τη πίστη των ανθρώπων εκείνη την ώρα γεννιόταν ο Χριστός.
Ακόμη στη Θεσσαλία σαν ιεροτελεστία, γινόταν σε κάθε οικογένεια η σφαγή του γουρουνιού, το οποίο εξέτρεφαν για το σκοπό αυτό. Το γουρούνι αναλάμβαναν να το σφάξουν οι άντρες του σπιτιού, την παραμονή των Χριστουγέννων ενώ οι οικογένειες αντάλλαζαν μεταξύ τους ευχές. Το χοιρινό αποτελούσε το κύριο φαγητό στο χριστουγεννιάτικο γεύμα, όπως και σήμερα. Επίσης, έφτιαχναν λουκάνικα από το γουρούνι, και τα κρεμούσαν μέχρι να στεγνώσουν, ενώ το λίπος του γουρουνιού το αποθήκευαν σε δοχεία και το χρησιμοποιούσαν στη μαγειρική.
Την παραμονή των Χριστουγέννων «παντρεύουν», σε πολλά μέρη της Ελλάδας, τη φωτιά. Παίρνουν ξύλο με θηλυκό όνομα π.χ. κερασιά και ένα με αρσενικό όνομα, ας πούμε πλάτανος και ο νοικοκύρης λέγει: «Παντρεύω σε φωτιά για το καλό της νοικοκυράς».
Από τις προετοιμασίες της παραμονής των Χριστουγέννων πιο χαρακτηριστική είναι εκείνη που αναφέρεται στο ζύμωμα του χριστόψωμου. Η συνήθεια αυτή είναι πολύ ριζωμένη στους αγρότες και τους τσοπάνηδες. Απλές και ταπεινές νοικοκυρές κάνουν τη ζύμη με ιδιαίτερη ευλάβεια, θεωρείται το έργο αυτό θείο. Είναι έθιμο καθαρά χριστιανικό. Κατά τόπους φτιάχνεται σε διάφορες μορφές το χριστόψωμο κι έχει διαφορετικές ονομασίες όπως: «το ψωμί του Χριστού», «Σταυροί», «βλάχες» κ.ά.
Στην Κεντρική Ελλάδα οι κοπέλες τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων, πήγαιναν στη πιο κοντινή βρύση «για να κλέψουν το άκραντο νερό», δηλαδή το αμίλητο νερό, γιατί δεν έβγαζαν λέξη σε όλη τη διαδρομή ώσπου να φτάσουν εκεί και να τη «ταΐσουν» με διάφορες λιχουδιές: βούτυρο, σιτάρι ή κλαδί ελιάς και έλεγαν: «Όπως τρέχει το νερό σ' βρυσούλα μ', έτσ' να τρέχ' και το βίο μ' σαν νερό» και γύριζαν στα σπίτια τους πάλι αμίλητες, μέχρι να πιουν το άχραντο νερό. Με το ίδιο νερό, ράντιζαν και τις τέσσερις άκρες, ενώ σκορπούσαν στο σπίτι και τρία χαλίκια.
Προσωπικά μου προκαλεί ευχαρίστηση το γεγονός ότι υπάρχει συνέχεια στην παράδοση. Καλά Χριστούγεννα και Καλή Πρωτοχρονιά σε όλους μας.
Γεωργία Βασιλάκη
Μια «γεύση» από Χριστούγεννα στον υπόλοιπο κόσμο
Γερμανία
Τέσσερις Κυριακές πριν από τα Χριστούγεννα αρχίζει ο στολισμός των δημόσιων χώρων αλλά και των σπιτιών! Έξω από την πόρτα κάθε σπιτιού κρεμούν ένα στεφάνι από κλαδιά πεύκου, με τέσσερα κεριά. Οι δημόσιοι χώροι στολίζονται με σκηνές από μύθους από γνωστά παραμύθια. Οι προτεστάντες πηγαίνουν στην Εκκλησία το βράδυ της παραμονής μόλις αρχίσει να σουρουπώνει ενώ οι καθολικοί πηγαίνουν τα μεσάνυχτα. Είναι και για τους Γερμανούς οικογενειακή γιορτή τα Χριστούγεννα, στολίζουν το χριστουγεννιάτικο δέντρο, προσφέρουν δώρα ο ένας στον άλλον, τρώνε το μεσημέρι πάπιες ψητές ή χήνες και ένα νόστιμο παραδοσιακό γλυκό, μία πίτα με αμύγδαλα , πορτοκάλια και ρούμι. Σε μερικά μέρη τη Γερμανία θα προσφέρουν δώρα στα παιδιά τους στις 15 Δεκεμβρίου, στη γιορτή του Αγίου Νικολάου.
Αγγλία
Εκεί ο χριστουγεννιάτικος στολισμός των δημόσιων χώρων, των καταστημάτων αλλά και των σπιτιών, αρχίζει από τις τελευταίες μέρες του Νοεμβρίου. Οι άγγλοι έχουν μανία στο να στέλνουν ευχετήριες κάρτες. Αυτές που λαμβάνουν τις κρεμούν σε γιρλάντες, στις πόρτες στα σπίτια τους. Την παραμονή των Χριστουγέννων παρέες παιδιών χτυπούν τις πόρτες των σπιτιών και αρχίζουν να χορεύουν και να τραγουδούν όμορφους θρησκευτικούς ύμνους. Το γκι για τους Άγγλους θεωρείται ότι έχει θαυματουργές ιδιότητες. Έτσι γεννήθηκε και το έθιμο του φιλιού κάτω από το γκι και η Αγγλία ήταν η πρώτη χώρα που το χρησιμοποίησε την περίοδο των Χριστουγέννων. Οι αγγλίδες νοικοκυρές τη μέρα των Χριστουγέννων, εκτός από τα πλούσια φαγητά, δεν ξεχνούν να ψήσουν την περίφημη χριστουγεννιάτικη πουτίγκα, μία γλυκιά πίτα με σταφίδες.
Σουηδία
Στη Σουηδία και στις άλλες χώρες της Σκανδιναβίας η γιορταστική ατμόσφαιρα άρχιζε με την είσοδο της Σαρακοστής. Μεγάλη γιορτή για τους Σουηδούς είναι η 15η Δεκεμβρίου. Γιορτάζεται η Αγία Λουκία. Και ίσως δεν υπάρχει οικογένεια στη χώρα που κάποια από τις γυναίκες να μην ονομάζεται Λουκία. Την παραμονή των Χριστουγέννων στρώνεται ένα πλούσιο τραπέζι με ειδικά ορεκτικά, προσούτο και ψητό χοιρινό. Την ημέρα των Χριστουγέννων στο τραπέζι των Σουηδών υπάρχει ακόμη ψάρι και το παραδοσιακό πιλάφι τους με γάλα. Υπάρχει κι ένας μύθος για το χριστουγεννιάτικο νάνο, τον Γιουλτόμ, ο οποίος τις ημέρες αυτές φυλάει και προστατεύει τα σπίτια.
Ισπανία
Εκεί δε στολίζουν δέντρα μα πιο πολύ στήνουν μια μικρή φάτνη. Τα δώρα προτιμούν να τα μοιράσουν την ημέρα των Θεοφανίων. Το χριστουγεννιάτικο τραπέζι τους όμως είναι πλούσιο. Συνηθίζουν να σερβίρουν μία σούπα από αμύγδαλα αλλά και ψάρι ψητό στο φούρνο. Σε πολλά σπίτια ετοιμάζουν αρνάκι και γουρουνάκι ψητό .Οι Ισπανοί τις μέρες των εορτών ενδιαφέρονται πολύ για την κλήρωση δύο μεγάλων λαχείων που μοιράζουν πολλά εκατομμύρια στους τυχερούς. Το ένα κληρώνει τρεις μέρες πριν τα Χριστούγεννα και ονομάζεται γκόρντο, δηλαδή χοντρό και το δεύτερο, κληρώνει την παραμονή των Θεοφανίων και ονομάζεται νίνιο, δηλαδή μικρό.
Γκώρου Γεωργία
μια χριστουγεννιάτικη ιστορία που διάβασα και που μου δίδαξε πως η απληστία, η τσιγκουνιά και η έλλειψη αγάπης για τους συνανθρώπους μας οδηγούν στην απομόνωση και τον ψυχικό θάνατο. Πάντα, όμως, υπάρχει μια ελπίδα μεταμέλειας.
Ήταν μια μέρα χιονισμένη, παραμονές Χριστουγέννων. Οι άνθρωποι δούλευαν, όμως ένα παιδί τραγουδούσε τα κάλαντα σ’ ένα εργοστάσιο , που διηύθυνε ένας κακός και άψυχος άνθρωπος, ο Σκρούτζ. Ήταν ψηλός, με γυαλιά κι είχε μια κόκκινη μύτη. Ξαφνικά βγήκε και φώναξε στο παιδί:
«Φύγε, δε σου δίνω τίποτε ».
Ένας απ’ τους υπαλλήλους του Σκρούτζ ήταν ο Μπομπ, ένας φτωχός οικογενειάρχης, που μάταια περίμενε μια αύξηση για να τα βγάλει πέρα.
Χριστούγεννα. Ο Σκρούτζ είναι στο σπίτι του. Άναψε το τζάκι με λίγα ξύλα γιατί ήταν τσιγκούνης κι έβαλε τις πιζάμες του για να κοιμηθεί. Είδε όμως ένα παράξενο όνειρο : ότι είχε πεθάνει κι οι φτωχοί του έκλεβαν τα πάντα : τα ρούχα , τα παπούτσια, τις κουρτίνες και ό,τι άλλο είχε στο σπίτι του. Τους άκουσε να λένε: « Επιτέλους έχουμε το τζάκι και τα ρούχα να ζεσταθούμε , έχουμε τα πράγματα που δε χάριζε σε κανέναν ποτέ αυτός ».
Τρομαγμένος είδε ένα φάντασμα, το πνεύμα των Χριστουγέννων. Ήταν ένα κορίτσι. Του είπε να μη φοβάται γιατί αυτή θα του έδειχνε το μέλλον. Είδε τα πλούτη που μάζευε τόσα χρόνια και τον Χάρο που θα του έφερνε ένα θάνατο για τον οποίο κανείς δε θα λυπόταν.
Όταν ξύπνησε κατάλαβε τι έπρεπε να κάνει και γι’ αυτό βγήκε χαρούμενος στους δρόμους. Χαιρετούσε όλους τους ανθρώπους γύρω του και αγόρασε και μια γαλοπούλα για τον ανιψιό του. Καθώς πήγαινε σ’ αυτόν πέρασε από το εργοστάσιο και σκέφτηκε να μπει για λίγο και να δει τον υπάλληλό του τον Μπομπ, για να του αναγγείλει ότι του δίνει αύξηση και άδεια για να γιορτάσει με την οικογένειά του τις Άγιες Μέρες. Όμως ο Μπομπ δεν ήταν εκεί, είχε αργήσει κι έτσι μόλις τον είδε να φτάνει, θυμωμένα του είπε : « Γιατί άργησες τόσο; Κάτσε να πιούμε κάτι……έκπληξη ….δε θύμωσα μαζί σου…..α …..και να μην το ξεχάσω……Καλά Χριστούγεννα !».
Πήγε στον ανιψιό του , φάγανε με την οικογένειά του και έζησαν από δω και μπρος αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα.
Αλαγκάο Μίελ Ζάνρι
Είναι εθιμικά, ευχετήρια και εγκωμιαστικά τραγούδια, τα οποία τα τραγουδούν ομάδες παιδιών ή σπανιότερα ενηλίκων, κυρίως την παραμονή των μεγάλων γιορτών του Δωδεκαημέρου (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Φώτα).
Τα κάλαντα εξιστορούν, μυθοποιημένα, τα περιστατικά των αντίστοιχων ημερών. Είναι όμως και ευχετήρια τραγούδια, γιατί περιέχουν ευχές για τον νοικοκύρη και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Η συνήθεια των καλάντων είναι διαδεδομένη σε όλη την Ελλάδα, στην ύπαιθρο και στα αστικά κέντρα.
Υπάρχουν στερεότυπες μορφές καλάντων που τραγουδιούνται σε όλη την Ελλάδα, και όπως φαίνεται από τη γλώσσα τους έχουν λόγια προέλευση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το έθιμο δεν είναι λαϊκό. Απεναντίας φανερώνει την εξάπλωση του σε όλη την έκταση της χώρας, γεγονός που έκανε αναγκαία την καθιέρωση μιας κοινής μορφής που να περιλαμβάνει όλες τις τοπικές παραλλαγές οι οποίες παράλληλα τραγουδιούνται στα διάφορα μέρη. Η λέξη κάλαντα ανάγεται στην αρχαία ρωμαϊκή Πρωτοχρονιά, που γιορταζόταν στις καλένδες (δηλαδή την πρώτη μέρα του Ιανουαρίου) από τα μέσα του 2ου αι. π.Χ. Παλαιότερα η Ρωμαϊκή Πρωτοχρονιά άρχιζε τον μήνα Μάρτιο. Στη νεότερη Ελλάδα το έθιμο προήλθε από το Βυζάντιο, συνδυασμένο με τις μεγάλες χριστιανικές γιορτές τις οποίες η Εκκλησία τοποθέτησε σκόπιμα στην κρίσιμη εκείνη περίοδο για να εκτοπίσει άλλες λαμπρές ειδωλολατρικές γιορτές. Έτσι τα κάλαντα προέρχονται από προχριστιανική εποχή. Απήχηση της αρχαιότητας του εθίμου αποτελεί η παλαιότερη συνήθεια της νοικοκυράς να φιλοδωρεί τους τραγουδιστές με κουλούρια, ξηρούς καρπούς και άλλα φαγώσιμα, που συμβολίζουν την αναμενόμενη καλή σοδειά του νέου χρόνου. Σήμερα το φιλοδώρημα είναι συνήθως χρηματικό. Το έθιμο όμως είναι παλαιότερο και από την ονομασία του, όπως φανερώνουν τα κάλαντα του νέου έτους κατά τα οποία έως πριν μερικά χρόνια οι καλαντιστές κρατούσαν χάρτινο ομοίωμα καραβιού, το οποίο συσχέτιζαν με το πλοίο της αρχαίας γιορτής των Ανθεστηρίων (με το πλοίο παρίσταναν τον ερχομό του Διόνυσου, θεού της βλάστησης). Τέλος ένα άλλο στοιχείο του εθίμου που επιβίωσε έως τα νεότερα χρόνια σε μερικούς τόπους είναι το χτύπημα των νοικοκυραίων με χλωρά κλαδιά εδρών.
Τσουμάνη Μαρία-Ελένη
Τι θα γινόταν αν ο Χριστός γεννιόταν σήμερα
- Οι άγγελοι θα έπαιρναν τους βοσκούς στο κινητό, για να τους ανακοινώσουν το χαρμόσυνο μήνυμα.
- Αμέσως, οι βοσκοί θα φόραγαν τα πέδιλα του σκι και θα έτρεχαν να υποδεχτούν το νεογέννητο βασιλιά.
- Τα τηλεοπτικά κανάλια* οι εφημερίδες, τα περιοδικά και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί θα. έστελναν στη Βηθλεέμ, τους δημοσιογράφους τους, να δουν από κοντά το νεογέννητο Χριστό και να πληροφορήσουν πρώτοι το κοινό τους.
- Τα κανάλια θα συναγωνίζονταν μεταξύ τους για το ποιο θα κάλυπτε πρώτο το γεγονός. Τα στούντιο θα πλημμύριζαν από κόσμο και οι ζωντανές συζητήσεις θα διαρκούσαν όλο το βράδυ.
- Οι τρεις μάγοι θα μάθαιναν τα νέα μέσω δορυφόρου και θα πήγαιναν γρήγορα στο αεροδρόμιο για να προλάβουν την πρώτη πτήση για τη Βηθλεέμ. Οι υπάλληλοι του Τελωνείου θα τους σταματούσαν για να τους ελέγξουν και να ψάξουν τις αποσκευές τους. Η έκπληξη τους θα ήταν μεγάλη όταν θα αντίκριζαν τα δώρα των Μάγων: σμύρνα, χρυσάφι και λιβάνι, σε εντυπωσιακές συσκευασίες.
- Όσοι θα ήθελαν πιο άμεση ενημέρωση θα μπορούσαν να επισκεφτούν τις σελίδες του διαδικτύου και να στείλουν με e-mail τις ευχές τους στο μικρό Χριστό.
- Την επόμενη μέρα η πόλη θα φορούσε τα γιορτινά της. Αφίσες και γιρλάντες θα κρέμονταν παντού και τα δέντρα θα ήταν στολισμένα με μπάλες και φωτάκια. Μικροί και μεγάλοι θα ξεχύνονταν στους δρόμους και στις κεντρικές πλατείες και θα έψελναν ύμνους μέχρι αργά τη νύχτα.
Μήτση Μαρία
ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΑ
Ένας μύθος που γνωρίζουν όλοι, αλλά και φαντάζονται, είναι ο μύθος του Αη Βασίλη.
Τα παιδιά πιστεύουν ότι είναι πραγματικότητα. Τον αγαπούν, του στέλνουν γράμματα όπου αναφέρουν τα δώρα που θέλουν να τους φέρει!
Σ’ όλες τις χώρες λένε ότι ο Αη Βασίλης είναι από κει! Όλοι τον αγαπούν τόσο πολύ που θέλουν να τους «ανήκει».
Ο Άγιος έχει ένα πανέμορφο σπίτι σ’ ένα τόπο παντού χιονισμένο. Εκεί ζει μαζί με την οικογένειά του: τα ελαφάκια του και τους βοηθούς του. Κάθε χρόνο τον βοηθούν και περιμένουν πως και πως να έρθουν τα Χριστούγεννα για να φτιάξουν τα δώρα των παιδιών μαζί με τον Άγιό τους.
Τελικά ο Άγιος ζει σε μια χώρα που χιονίζει πάρα πολύ! Ο Άγιος ανάβει το πανέμορφο τζάκι του για να ζεσταθεί , διαβάζοντας τα γράμματα των παιδιών. Η Καισάρεια , η πόλη που μένει ο Αη Βασίλης, είναι μια πανέμορφη πόλη, μ’ ένα μεγάλο δάσος.
Κάθε Πρωτοχρονιά ο Άγιος μοιράζει τα δώρα και το πρωί τα παιδιά πάνε γρήγορα στο δέντρο ή στην χριστουγεννιάτικη κάλτσα να βρουν το δωράκι τους.
Μύθος ή όχι είναι ωραίο να πιστεύεις στον Αη Βασίλη, ακόμα κι αν δεν είσαι παιδί!!
Γκούμα Μαρία
Στα όμορφα Επτάνησα, ανάμεσα στο Ιόνιο πέλαγος και την Αδριατική θάλασσα, χαίρονται με ξεχωριστό τρόπο τις ημέρες του Δωδεκαημέρου. Οι άνθρωποι γιορτάζουν πηγαίνοντας στην εκκλησία, τρώγοντας, πίνοντας, τραγουδώντας αλλά και κάνοντας αστεία ο ένας στον άλλο.
Οι Κολόνιες:
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς το βράδυ οι κάτοικοι της πόλης γεμάτοι χαρά για τον ερχομό του Νέου Χρόνου κατεβαίνουν στο δρόμο κρατώντας μπουκάλια με κολόνια και ραίνουν ο ένας τον άλλο τραγουδώντας:
Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς
να σας ειπούμε Χρόνους Πολλούς
Και η τελευταία ευχή του χρόνου που ανταλλάσσουν είναι «Καλή Αποκοπή» δηλαδή «με το καλό να αποχωριστούμε τον παλιό το χρόνο».
Πάλιν ακούσατε άρχοντες
πάλι να σας ειπούμε
ότι και αύριο εστί
ανάγκη να χαρούμε
και να πανηγυρίζομεν
περιτομήν Κυρίου,
την εορτήν του Μάκαρος
Μεγάλου Βασιλείου
Οι παλιοί Αθηναίοι περίμεναν τον Άη Βασίλη από το βράδυ της παραμονής με ολάνοιχτες τις πόρτες των σπιτιών τους και επειδή σύμφωνα με την παράδοση, θα ήταν.. κουρασμένος και πεινασμένος από το μακρινό ταξίδι του, έστρωναν ένα μεγάλο τραπέζι και το φόρτωναν με τα πιο εκλεκτά γλυκίσματα και φαγητά για να τον φιλοξενήσουν... Γύρω από το τραπέζι αυτό μαζευόταν το βράδυ της παραμονής όλη η οικογένεια, και περίμενε για ν' αρχίσει το φαγοπότι...... Τα μεσάνυχτα έσβηναν τις λάμπες τους κι έδιωχναν με γιουχαΐσματα τον παλιό χρόνο, πετώντας πίσω του(!) στο δρόμο ένα παλιοπάπουτσο.
Στις Κυκλάδες θεωρούν καλό οιωνό να φυσάει βοριάς την πρωτοχρονιά. Επίσης θεωρούν καλό σημάδι αν έρθει στην αυλή τους περιστέρι τη μέρα αυτή. Αν όμως πετάξει πάνω από το σπιτικό τους κοράκι τους βάζει σε σκέψεις μελαγχολικές ότι τάχα τους περιμένουν συμφορές..
Σε μερικά χωριά όταν πλένονται το πρωί της Πρωτοχρονιάς αγγίζουν το πρόσωπο τους, μ’ ένα κομμάτι σίδερο, για να είναι όλο το χρόνο... «σιδερένιοι».
Με την Πρωτοχρονιά είναι συνδεδεμένες και πολλές προλήψεις. Τη μέρα αυτή αποφεύγουν να πληρώνουν χρέος, να δανείσουν λεφτά, να δουλέψουν ή να δώσουν φωτιά. Όλα αυτά ξεκινούν από την προληπτική σκέψη: ό,τι κάνει και πάθει κανείς αυτή τη μέρα θα εξακολουθεί να συμβαίνει όλο το χρόνο!
Το ρόδι:
«Χίλιοι μύριοι καλόγεροι σ' ένα ράσο τυλιγμένοι» Τι είναι;
Το ρόδι είναι σύμβολο αφθονίας, γονιμότητας. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας κρεμούσαν στο κάθε σπίτι, από το φθινόπωρο, ένα ρόδι. Μετά τη Μεγάλη Λειτουργία της Πρωτοχρονιάς το πετούσαν με δύναμη στο κατώφλι για να σπάσει σε χίλια κομμάτια κι έλεγαν:
«Χρόνια Πολλά! Ευτυχισμένος ο καινούριος χρόνος!».
To έθιμο του ροδιού της πρωτοχρονιάς διατηρείται και σήμερα. Την ώρα που αλλάζει ο χρόνος στην εξώπορτα του σπιτιού πετάνε και σπάνε ένα ρόδι και μπαίνουν μέσα στο σπίτι με το δεξί πόδι κάνοντας το ποδαρικό, ώστε ο καινούριος χρόνος να τα φέρει όλα δεξιά, καλότυχα.
Γιαννακόπουλος
Άγγελος
Στα παλιά χρόνια, ο Μέγας Βασίλειος ήταν επίσκοπος στην Καισάρεια. Τότε διοικητής της Καππαδοκίας ήταν ένας κακός, σκληρός και φιλοχρήματος άνθρωπος. Άνθρωποι του πήγαιναν σε διάφορα μέρη της περιοχής του και αρπάζανε τους θησαυρούς των χριστιανών.
Κάποτε λοιπόν, ο κακός αυτός άνθρωπος επισκέφτηκε την Καισάρεια. Οι χριστιανοί φοβισμένοι τρέξανε στο Μέγα Βασίλειο και ζητήσανε τη βοήθειά του.
Ο Μέγας Βασίλειος, αφού προσευχήθηκε στο Θεό, συμβούλεψε τους χριστιανούς να του δώσουν όλα τα πολύτιμα αντικείμενά που είχαν, για να μην τους τα πάρει ο κακός διοικητής της Καππαδοκίας με τη βία. Σκέφτηκε να υποδεχθούν όλοι μαζί το διοικητή και να του παραδώσουν ότι πολύτιμο είχαν για να σώσουν τις ζωές τους.
Οι χριστιανοί συμμορφώθηκαν και έδωσαν πρόθυμα ότι είχε ο καθένας στο Μέγα Βασίλειο. Άλλοι έδωσαν φλουριά, άλλοι κοσμήματα. Οι πλούσιοι έδωσαν και για τους φτωχούς, έτσι μαζεύτηκε πολύ χρυσάφι.
Ο Μέγας Βασίλειος όμως έκανε το θαύμα του. Ο κακός διοικητής έμεινε ευχαριστημένος από την υποδοχή που του έγινε και δεν πήρε το θησαυρό.
Ο Μέγας Βασίλειος όταν θέλησε να επιστρέψει όλον εκείνο το θησαυρό σε αυτούς που ανήκε σάστισε. Που να ξέρει τι πρόσφερε ο καθένας;
Διέταξε λοιπόν και έφτιαξαν μικρές πίτες για όλους τους χριστιανούς. Μέσα σε κάθε πίτα έβαλε από ένα χρυσαφικό. Όσο χρυσάφι περίσσεψε διέταξε και το μοίρασαν στους φτωχούς.
Την άλλη μέρα, που ήταν Κυριακή, ο Μέγας Βασίλειος έδωσε σε κάθε χριστιανό από μια πίτα. Έτσι οι χριστιανοί καθώς έτρωγαν την πίττα, έβρισκαν το πολύτιμο αντικείμενο και το έπαιρναν για δικό τους.
Από τότε έμεινε η συνήθεια να κάνουν οι χριστιανοί βασιλόπιτες και να βάζουν μέσα νομίσματα, στην επέτειο της γιορτής του Μεγάλου Βασιλείου.
Κόρδα Δήμητρα
Υπέδαφος για την ανάπτυξη των πρωτοχρονιάτικων εθίμων και ειδικότερα της βασιλόπιτας είναι ρωμαϊκά έθιμα κατά τα αρχαιοελληνικά χρόνια.
Στα νεότερα χρόνια η αστική μορφή της βασιλόπιτας είναι μάλλον φραγκική επίδραση ή ευρωπαϊκή από τα χρόνια της τουρκοκρατίας. Η εθιμική τους αρχή βρίσκεται στα αγροτικά έθιμα και την γεωργική κοινωνία, όπου το ψωμί και τα σιτηρά αποτελούσαν τη στοιχειώδη βασική τροφή του ελληνικού λαού.
Τα έθιμα που αφορούν την βασιλόπιτα είναι εξέλιξη του λαϊκού εθίμου της βασιλόπιτας- φαγητού (κρεατόπιτας, κοτόπιτας, τυρόπιτας κτλ. ή κουλούρας - ψωμιού, διακοσμημένης με τον αποτρεπτικό για κάθε κακό σταυρό και κάποια άλλα σύμβολα).
Το νόμισμα της πίτας είναι αντιβασκανικό. Με το ζύμωμα και το ψήσιμό του με την πίτα το νόμισμα αποκτά δύναμη. Ο σταυρός της βασιλόπιτας προστάτευε όλα τα έμψυχα και τα άψυχα.
Την παραγωγή και την κτηνοτροφία του σπιτιού βοηθάνε επίσης, και τα γεωργικά- ποιμενικά σύμβολα που η νοικοκυρά τοποθετεί μέσα στο ζυμάρι του ψωμιού - πίτας.
Το μοίρασμα της πρωτοχρονιάτικης πίτας σε ίσα κομμάτια, με το νόμισμα στο ζυμάρι, είναι μια ενέργεια μαντική και μια συμβολική κατανομή της μοίρας, δίκαιη, όπως την θέλει ο άνθρωπος.
Προσπάθειες έχουν γίνει για να ερμηνευτεί το έθιμο της βασιλόπιτας από χριστιανικό δρόμο (Άγιος Βασίλειος και οι μικροί άρτοι).
Τάκης Αλέξανδρος
Μ. Ασίας
Εις αυτό το νέον έτος,
εις την πρώτη του μηνός
ήρθα να σας χαιρετήσω,
δούλος σας ο ταπεινός
ο Βασίλειος ο Μέγας
είναι πάντα θαυμαστός
και στην οικογένειά σας,
να ‘ναι πάντα βοηθός.
Τα παιδιά σας στο σχολείο,
να τα στέλνετε συχνά
να μαθαίνουν ιστορίες,
της Ελλάδος τα καλά
έχω κι' άλλα να σας πω,
μα δεν έχω πια καιρό
σας αφήνω καληνύχτα,
κ' αύριο με το καλό.
Αστυπάλαιας
πάλιν ακούσετ’ άρχοντες
πάλι να σας ειπώμεν
ότι αύριον εστί
ανάγκη να χαρώμεν
και να πανηγυρίσωμεν
περιτομήν Κυρίου
και εορτήν χαρμόσυνον
μεγάλου Βασιλείου.
ανοίξατε μας άρχοντες
δια να μας δεχθήτε
και τα ξενητεμένα σας
ευχόμαστε να δήτε
γλυκειά φωνή να έχετε
μέσα στο νέο χρόνο
να τον δεχθήτε σπίτι σας
χωρίς καυμό και πόνο.
Αν έχεις κόρη όμορφη
βάλτε της να κεράση
να της φχιστούμε με καλό
να ζήση να γεράση.
Κρήτης
Ανοίξετε την πόρτα σας,
τα κάλαντα να πούμε
Και βάλετε και μια ρακί,
για να σας ευχηθούμε.
Ταχειά - ταχειά είναι Αρχιμηνιά,
πρώτη γιορτή του χρόνου
αρχή που βγήκε ο Χριστός
στη γη να περπατήξη
και βγήκε και χαιρέτηξε
ούλους τσοι ζευγολάτες
κι ο πρώτος που χαίρετησε
ήταν Άγιος Βασίλης.
Καλώς τα πας Βασίλειε,
καλόν ζευγάρι έχεις
Καλόν το λες αφέντη μου,
καλόν και ευλογημένον
η χάρη σου το βλόγησε
με το δεξί τζη χέρι
με το δεξί με το ζερβί
με το μαλαματένιο.
Πες μας να ζης Βασίλειε,
πόσα μουζούρια σπέρνεις
Σπέρνω σταράκι δώδεκα,
κριθάρι δεκαπέντε
ταγή και ρόβη δεκαοχτώ
και από νωρίς το στάβλο.
Φερε καρύδια κάστανα
πανέρια μοσκοκάρυα
και φέρε και γλυκό κρασί
να πιούν τα παλικάρια.
Και από τη μαύρη όρνιθα
κανένα αβγουλάκι
και αν είναι κι από τη γαλανή
ας είναι ζευγαράκι.
Κι από το λαδοπύθαρο
τσιαμιά οκά λαδάκι
κι αν είν’ και περισσότερο,
κρατού μ’ εμείς τα’ ασκάκι.
Τέσσερα πέντε γράμματα
που ταχ’ η περιστέρα
ανοίξετε την πόρτα σας
να πούμε καλησπέρα.
Κοκκινέλη
Λευκοθέα
ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ
Κρήτης
Αύριο είναι των Φωτών,
αγιάζουν οι παπάδες
μέσα στα σπίτια μπαίνουν
και λεν τις εορτάδες.
Ο Ιωάννης βαπτιστής
επέρασε και είπε:
- χαρίσετέ με τα κλειδιά,
τα μαργαριταρένια
να ανοίξω την παράδεισο
να μπω στο περβολάκι
να πέσω, να αποκοιμηθώ
σε μια μηλιά από κάτω.
Πέφτουν τα μήλα κόκκινα
απάνω στην ποδιά μου
και τα χρυσά τριαντάφυλλα
απάνω στα μαλλιά μου.
Δυτ. Μάνης
-Ήρθανε τα φώτα και τα φωτερά
ήρθε κι η κυρά μας η Παναγιά
-Σπάργανα κρατάει και κερί βαστεί
και τον Άγιο Γιάννη παρακαλεί
-Άγιε Γιάννη Πρόδρομε και βαπτιστή
δύνασαι βαπτίσεις θεού παιδί
-Δύναμαι και γω αλλά δεν τολμώ
να βαφτίσω Εσέ απ’ τον ουρανό
πούρθες να συντρίψης τα είδωλα
να καταπατήσης το δαίμονα.
Φούρνων Ικαρίας
-Σήμερα τα Φώτα και οι φωτισμοί
εορτή μεγάλη κι οι αγιασμοί.
-Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό
κάθετ’ η κυρά μας η Παναγιά
με τα θυμιατούρια στα δάχτυλα
και τον Αι Γιάννη παρακαλεί.
-Άγιε μου Γιάννη και βαφτιστή
βάφτισε το γιό μου μονογενή
- Πώς θε να βαφτίσω Θεού παιδί
αύριο θ’ ανέβω στους ουρανούς
να καταπατήσω τα είδωλα
να καταθυμιάσω τους ουρανούς.
Και θε να κατέβω στον ποταμό
δια να βαφτίσω Σε τον Χριστό
ουρανός εσκίστη
Ισούς Χριστός βαφτίστη.
Κοκκινέλη Λευκοθέη
Λένε ότι το δωδεκαήμερο κάθε νύχτα κυκλοφορούν οι καλικάντζαροι. Ο λαός μας τους βλέπει σαν κάτι μαυριδερά, ψηλά και ξερακιανά όντα που χορεύουν. Όλο το χρόνο βρίσκονται κάτω από τη γη και ζηλεύουν τον πάνω κόσμο. Γι αυτό με πριόνια και τσεκούρια βάζουν όλη τους τη δύναμη να κόψουν τους στύλους που πάνω σε αυτούς στηρίζεται η γη, για να την κάνουν να βουλιάξει .
Όταν φτάσει η παραμονή των Χριστουγέννων φεύγουν γιατί φοβούνται μη βουλιάξει η γη και τους πλακώσει, έτσι ανεβαίνουν στη γη για να τυρανέψουν τον κόσμο.
Διακουμή
Παναγιώτα
ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ
Δεντράκι από κουκουνάρι
Φτιάξτε ένα μικρό διακοσμητικό δέντρο για να στολίσετε το σπίτι σας ή πολλά μαζί για να τα κρεμάσετε από το κανονικό σας δέντρο!
Θα χρειαστείτε:
-Ένα (ή πολλά) ανοικτό κουκουνάρι που να στέκεται καλά όρθιο
-Χρυσόσκονη
-Μερικές μπάλες βαμβακιού
-Κόλλα
-Βελόνα και κλωστή
-Μικρές και μεγάλες χάντρες
-Ένα μικρό αστέρι ή μια κορδέλα για να στολίσετε την κορυφή.
Κολλήστε μερικές μπάλες βαμβακιού γύρω από τη βάση του κουκουναριού για να φτιάξετε το χιόνι αλλά και για να του δώσετε μεγαλύτερη σταθερότητα. Μετά ρίξτε κόλλα σε όλο το κουκουνάρι και πασπαλίστε το με χρυσόσκονη.
Στη συνέχεια περάστε μέσα από την κλωστή τις χάντρες που έχετε επιλέξει και φτιάξτε μια υπέροχη γιρλάντα που θα τυλίξετε γύρω από το δεντράκι σας. Κολλήστε ένα αστέρι ή τυλίξτε μια κορδέλα σε φιόγκο στην κορυφή του κουκουναριού.
Το μικροσκοπικό σας δεντράκι είναι έτοιμο!
Αστέρια που στέκονται μόνα τους!
Φτιάξτε τρισδιάστατα πολύχρωμα αστέρια σε διάφορα μεγέθη και στολίστε τα τραπέζια, τις βιβλιοθήκες και το δέντρο σας!
Θα χρειαστείτε:
-Χαρτόνι σε διάφορα χρώματα
-Μολύβι
-Ψαλίδι
-Χάρακα
-Σελοτέιπ
-Μαρκαδόρους, χρυσόσκονη, χάντρες, πούλιες κλπ.
Θα χρειαστείτε δύο αστέρια για να φτιάξετε το τρισδιάστατο αστέρι σας. Σχεδιάστε δυο ίδια αστέρια πάνω στο χαρτόνι ή σε δύο διαφορετικά χαρτόνια (για περισσότερα χρώματα) και κόψτε τα όπως στο σκίτσο 1.
Στη συνέχεια διακοσμήστε τα όπως εσείς θέλετε, με χρυσόσκονη, χρώματα, χάντρες κλπ.
Κατόπιν κόψτε το ένα αστέρι ξεκινώντας από τη μια του κορυφή έως το κέντρο του και το άλλο ξεκινώντας από τη μια του εσωτερική γωνία έως το κέντρο του.
Βάλτε το ένα αστέρι μέσα στο άλλο όπως δείχνει το σκίτσο 2.
Για περισσότερη σταθερότητα κολλήστε τα με σελοτέιπ ή στάξτε λίγη κόλλα στις σχισμές της ένωσης.
Το τρισδιάστατο αστέρι σας είναι έτοιμο. Άλλη μια ωραία ιδέα είναι να περάστε μια κλωστή και να τα κρεμάσετε στο χριστουγεννιάτικο δέντρο σας!
Γκικόκα Μαριόλα
Τσουρέκι με αμύγδαλα
-1 πακέτο αλεύρι για όλες τις χρήσεις
-4 φακελάκια ξηρή μαγιά
-1/2 φλιτζάνι χλιαρό νερό
-3/4 του φλιτζανιού βούτυρο ή μαργαρίνη
-2 φλιτζάνια ζάχαρη
-5 αυγά
-2/5 του φλιτζανιού γάλα
-1 1/2 κουταλάκι ξύσμα πορτοκαλιού
-1 1/2 κουταλάκι κοπανισμένο μαχλέπι
-1 αυγό για άλειμμα
-50 γραμμάρια ξεφλουδισμένα αμύγδαλα
Διαλύστε τη μαγιά στο χλιαρό νερό και προσθέστε μισό φλιτζάνι από το αλεύρι. Αφήστε το μίγμα σε ζεστό μέρος να φουσκώσει. Ανακατέψτε το βούτυρο με τη ζάχαρη και προσθέστε τα αυγά, το γάλα, το μαχλέπι, το ξύσμα πορτοκαλιού και μετά τη μαγιά που έχει φουσκώσει μαζί με το υπόλοιπο αλεύρι. Χτυπήστε καλά το μίγμα για 10 λεπτά.
Μετά τοποθετήστε το ζυμάρι σε μέρος ζεστό για 1 ώρα περίπου μέχρι να φουσκώσει και να γίνει τουλάχιστον διπλάσιο σε όγκο. Δουλέψτε ξανά τη ζύμη στο χέρι για να ξεφουσκώσει και πλάστε την σε διάφορα σχέδια.
Αφήστε τα πάλι σε ζεστό μέρος να φουσκώσουν, αλείψτε τα με το αυγό και γαρνίρετε με τα αμύγδαλα. Ψήστε στους 220 οC για 20 λεπτά.
Κουραμπιέδες με αμύγδαλα
-2 φλιτζάνια βούτυρο γάλακτος
-4 φλιτζάνια του τσαγιού αλεύρι κοσκινισμένο
-2 φλιτζάνια αμύγδαλα ασπρισμένα και καβουρδισμένα
-3/4 φλιτζανιού ζάχαρη ψιλή
-2 κρόκοι αυγών
-Ι φλιτζάνι του καφέ αλισίβα
-Ι φλιτζάνι του καφέ κονιάκ
-640 γραμμάρια ζάχαρη άχνη
-λίγο ανθόνερο
Βράζετε τρεις κουταλιές στάχτη καθαρή σε ένα φλιτζάνι του τσαγιού νερό από το βράδυ. Αφήνετε να κατασταλάξει και μετρείστε ένα φλιτζανάκι αλισίβα.
Καβουρδίζετε ελαφρά τα αμύγδαλα. Χτυπάτε το βούτυρο να ασπρίσει. Προσθέτετε τη ζάχαρη και τους κρόκους και εξακολουθείτε το χτύπημα.
Ρίχνετε το κονιάκ, την αλισίβα, τα αμύγδαλα και το αλεύρι λίγο - λίγο.
Ζυμώνετε πολύ καλά τη ζύμη και πλάθετε τους κουραμπιέδες σε διάφορα σχήματα, τοποθετείτε σε ταψί και ψήνετε σε μέτριο φούρνο για 15 λεπτά.
Όταν ψηθούν ραντίζετε με ανθόνερο και τους βουτάτε σε ζάχαρη άχνη.